Хатлар яздым утырып...

«Наркотикларсыз тормыш» акциясе кысаларында, безнең 25нче гимназиядә сигезенче һәм тугызынчы классларда укучылар өчен, «Наркотикларга каршы торыйк» дип исемләнгән ачык чара үткәрелде. Кол Гали исемендәге милли китапханә хезмәткәрләре Әнисә Дәүләтшина һәм Рәсимә Гыймазова безгә наркомания авыруы турында бик аңлаешлы итеп сөйләделәр. Ф.Бәйрәмо-ваның «Ахырзаман», А.Галиеваның «Кайф», З.Хәкимнең «Наркокурьер» әсәрләреннән өзекләр укып, фоторәсемнәр күрсәтелде. Без кулга тотып укый торган чын китапка изге әйбер итеп караучы, һәр әсәр турында кызыктыргыч итеп сөйли алучы бу китапханәчеләрне күңел биреп тыңладык. Соңыннан бергәләп, истәлек өчен фотога да төштек. Кол Гали исемендәге китапханә белән без-нең гимназия бергәләп, төрле кичәләр, очрашулар үткәрәләр. Андагы китапханәчеләргә чиксез рәхмәтебезне белдерәбез.

Кешенең тәкъдире үзе туганчы ук язылган була, диләр. Беркем дә үз үлемен алдан белә алмый, бигрәк тә техника күбәйгәннән-күбәя барган бу заманда. Юлга чыксаң, каядыр ашыгучыларны утырткан машиналар агымын күреп, исләрең китә. Раббым, исән-сау йөреп кайтсам ярар иде, дигән борчу туа. Үзеңә тапшырдык дип, догаларыбызны укып утырабыз. Ә шофер әллә шулай уйламыймы?! Уйлый, билгеле. Машинасында, каршында ук эленеп торган догалары да бар аның. Көн дә юлга чыгучы шоферларның да гомерләре кыл өстендә бит инде. Бәла-казага, авариягә беркем дә үзе теләп юлыкмый. Әмма исереп рульгә утыручыга закон каты булырга тиеш. Ул бит үзенә генә түгел, бер гаепсез кешеләргә куркыныч тудыра. Андыйларга (бигрәк тә бер мәртәбә инде кисәтелгәннәргә!) яңадан беркайчан да машина йөртү рөхсәт ителмәсен. Кабат аларга «права» бирелмәсен. Минем белән күпләр килешер дип уйлыйм.

Түбән Камада Камилә кебек авыру балалар күбәйгәннән-күбәя бара. Моны яшерергә тырышсалар да, ул сабыйлар бит урманда яшәми, халык күз алдында.

Авыру Камиләне дәвалау өчен, «Туган як» газетасы редакциясе ярдәм җыю оештырды. Исмәгыйль кызы Ләйлия безнең Кызыл Чапчак авылы кешеләреннән 30 мең 426 сум акча җыеп шул кызга тапшырды. Биргән кешеләргә Аллаһының рәхмәте булсын, Үзенең чиксез кодрәте, анасының һәм табибларның тырышлыгы белән, ул бала тернәкләнеп, үз аяклары белән йөри башласын дип, һәрвакыт дога кылам. Түрәләргә чирле балалар тууның шәһәрнең олы бер бәласе икәнен ачыктан-ачык танырга кирәк. Чирен яшергән үлгән, дигән борынгылар да.

Нинди зур-зур предприятиеләр халыкны химия белән агулап яталар, халыктан читенсенү, оялу дигәне аларның акчалы җитәкчеләреннән яланаяклап йөгереп качкан. Оятлары юк, шул заводлар чыгарган агулы газ төтеннәре суга, туфракка күчкәнгә күрә дә, чирле сабыйлар килә бит дөньялыкка.

Шәһәрне агулап, кесәләрен калынайтучы түрәләр, оялмыйча, кешедән акча җыю хәленә төшерәләр болай да бәхетсез аналарны. Химия агулаган чирле балалар бит ул! Дәвалау чыгымын да шул химия һ.б. завод директорларына күтәртергә кирәк.

Язмыш адәм балаларына нинди генә сынаулар бирми дә, тормышта нинди генә хәлләргә төшерми. Ул сынауларны бик сирәкләр генә кешелек сыйфатларын югалтмыйча үтә ала. Институттан соң Түбән Камадагы химкомбинатка эшкә килгән Наҗия белән Илгизнең балалары да әти-әнисе янына эшкә урнашалар. Сәлимнәре - инженер-механик, ә Зәрия - тәрҗемәче. Комбинатка килгән егеткә кияүгә чыгып Англиягә киткән кызлары Зәрия үкенми. Бәхетле яшиләр, 3 бала үстерәләр. Ел саен ял вакытында Түбән Камага кайталар. Моннан күп еллар элек, аларны каршы алырга дип, әти-әнисе һәм рульдә уллары Сәлим Казан аэропортына юлга чыгалар. Авариягә очрап, Сәлим шунда ук җан бирә. Әти-әнисе белән кочаклашып күрешкәч Зәрия халык арасынннан абыйсын эзли. Ничек кенә яшерергә теләсә дә, Наҗия апа күз яшьләрен тыя алмый...

Сәлим һәлак булганнан соң, аның хатыны Әлфия озак та тормый кияүгә чыга. Рәшит аның кызын үз исеменә яздыра, Алинәне үз кызы кебек яратып яши. Ләкин тыныч тормыш озакка бармый, Әлфия баш күтәрми эчә башлый. Рәшит эштән кайтып кергәндә хатыны белән анасы лаякыл исерек, ә кыз бала елап шешенеп ач утыра. Исерек хатыннар янында исерек ирләр дә күренә башлый. Рәшит үги кызын бу мәхшәрдән коткару өчен, аны алып Мәскәүгә туганнары янына күчеп китә. Башта бик авыр була әлбәттә. Эш эзләргә дә кирәк, кеше өстендә дә торалар. Кызның үз тырышлыгы, әтисенең ярдәме һәм Англиядә яшәүче Зәрия апасының һәрдаим киңәшләр биреп торуы, ниһаять, каникул вакытларында Англиядә торып кайтып инглиз телен яхшы өйрәнүе нәтиҗәсез калмый, Алинә мәктәпне яхшы тәмамлап, хәзерге вакытта университетта укый.

Тормыш үз җае белән дәвам итә. Бер караганда, Наҗия апаның күңеле тынычланган да кебек. Чөнки балалары, оныклары барысы да югары белемле, тормышта үз юлларын тапканнар. Тик, заманында хатыннан-хатынга йөреп, типтереп яшәгән ире Илгиз генә бүгенге көндә психик авыру. Ул берни аңламый, ни эшләгәнен белми, үзен генә аз вакытка да калдырырга ярамый. Наҗия апа бала карагандай тәрбияли аны. Кан басымы 240ка күтәрелеп, урыныннан тора алмый ятканда да дәваханәгә китә алмаган Наҗия апа: «Миннән каласы булса, Илгизне кем карар, минем кебек кем тәрбияләр», дип кайгыра.

Земфира ГАРИФУЛЛИНА.